Incő a ʋöi parlà’n pò’ dan dẹt süșarés c’am fo rẹdar e c’a m’ha fat pansà: “töti a möč acmẹ́ i sturlu”. A sera riʋà a imaginaram che chi ușèi ché i stẹs pròpria töti ʋön insema cl’atar e ch’i fẹș adli gran möci. Insoma, l’è mia pròpria acsẹ́, però na ragiún par al dẹt la gh’è: aș lèș insla wikipèdia che i sturlu i è di ușèi asè piculín, adla famèia di pasarlín, e ch’i g’ha n’impurtànt vẹta sucial. I ʋó a sircà’l magnà töti insiẹ́m e quand i ʋula i pöl riʋà a furmà di sčiàp anca’d pö d’an miliún e mèș d’ușèi. Șó’d sira, pröma‘d durmí, iș möcia insi ram adli pianti e i canta e i fo fèsta. I g’ha na ʋus mia tant melòdica e i fo sö’n gran sapèl. Am arcòrdi che quand andaʋa cun mé nòna a ca’d mé siu a santeʋum an gran cașín c’a gneʋa dli cani; as pöl dà c’a fẹs pròpria di sturlu. Insoma, a la fin chi ușèi ché i sto mia ʋön insema cl’atar, però l’è ʋera ch’i pasa’n bèl pò’d temp töti insiẹ́m.
Indi temp c’a sióm dre ʋiʋar, pörtròp, a pudóm mia fà acmẹ́ i sturlu, a g’hom da stà luntàn, cun la speransa che cl’epidemia ché la fnẹsa prèst. A g’haresum töti ʋòia’d brasaras, invẹci a g’hom da tẹgnar bòta ancora’n pò’. Ma a sun anca cunvínt c’a saró giöst, pö aʋanti, arcurdaras adl’eșempi di sturlu e turnà a èsar na sucietà ünida. A pudóm mia parmẹtar che cl’emergensa ché la cambia la nòstra manera’d viʋar par sempar, cla cancèla’l cuntàt fișic, cl’as faga stà töti a cà a bablà cun an computer. A g’hom vòia da turnà a stà töti insiẹ́m e cantà e fà dal sapèl acmé i sturlu indli cani, parché anca gnuatar a sióm di nimai suciai e an pudóm mia ʋiʋar separà par sempar.
Ma i sturlu iș dó n’atar eșempi interesànt: quand i è dré ʋulà ind’i sö sčiàp d’an burdèl d’ușèi, iș möf töti insiẹ́m par cunfondar i predatúr. Quand an falchẹ́t l’ataca, al sčiap al s’a șlarga e’l s’a strẹca e al cambia furma; acsẹ́, al predatúr ag capẹ́s pö dentar gnint e töti insiẹ́m i sturlu is salva. Gnuatar, i èsar ümàn, a g’hom da imparà da chi ușlín ché e arcurdaras che l’üniún la fo la fòrsa. Par tròp temp aș an sióm dașmangà e hom parmẹ́s ch’i dașmuntẹ́s al sistèma sanitari e tanti atar ben pöblic. Sul adès, indl’emergensa, hom capí c’hom fat an gran erúr. Alura ind’an futűr arcurdomas di sturlu e difendomas insiẹ́m di predatúr c’a ʋöl priʋatișà töt par al sö interès. S’a savróm stà töti a möč acmẹ́ i sturlu, as pöl anca dà c’a ʋinsóm.
Comments