top of page
Parole sparsE
IL POTERE DELLA LINGUA
Legenda Funètica
Ché a catè na lẹsta'd töti i símbui speciai c'a dròpi par scriʋar in süșarés. A parte i eșempi e li spiegasiún, par töti i grafemi a gh'è sempar anca'l simbul curispundént adl'alfabét funètic, sgnà in rós e tra dó stanghi: /x/
ö (/ø/) -
ʋucàl típica lumbarda, c’aș lès pö u men acmẹ́ in francés “fleur”, in inglés “girl” u “turn” u in tudẹ́sc "mögen".
eș: möʋar (to move); föc (fire)
ü (/ʉ/) -
ʋucàl típica lumbarda, c’aș lèș acmẹ́ in francés “tu” u “perdu” u in tudésc “fünf”.
eș: sügà (to dry); mücià (to pile up)
ő – ű -
símbui druʋà quand na “ö” u na “ü” l’è tònica, ciuè l’acént ag casca insẹma.
eș: incő (today); carsű (grown)
ẹ (/ɘ/) -
ʋucàl c’a sa șmèia dimondi a la “e sarada” e c’adli ʋòlti la rișülta difẹ́cila da nutà anca par la gent lucàl. L’è’n sun intermèdi tra la “e sarada” e la nèutra catalana u “schwa”.
eș: biciclẹta (bicycle), rẹdar (to laugh), i durmirẹ́s (they would sleep).
≠ re (net), temp (time), pe (foot). In chi eșempi ché la prunüncia curèta l’è cola’d na “e sarada” italiana, acmẹ́ in “meno”
ʋ (/ʋ/) -
In süșarés, quand la “v” l'as cata in pușisiún intervucàlica l'aș lèș dulsa dimondi, quași acmẹ́ na “u” (par prunüncià ben a gh'è d'avșinà al labar inferiúr ai dent süperiúr sensa ch'is toca).
eș: druʋà (to use); möʋar (to move)
≠ vré (to want); arvèrs (upside-down, inside-out; upset, annoyed). In dal secónt, șó che la pușisiún l’è mia intervucàlica, aș lèș nurmalmént acmẹ́ na “v” in italiàn.
ș (/z/) -
símbul drupà par la “s” sunòra c’as cata anca in inglés (case; size) in cuntrapușisiún cun la surda (smile; size). Adli ʋòlti la distinsiún ș / s l’è necesaria acmẹ́ in dal cas ad “sügà” (to dry) e “șügà” (to play).
eș: cașa (house); lèșar (to read); șügà (to play)
≠ söt (dry); sabat (Saturday); sügà (to dry)
*Anca’l simbul “z” l’è acetà par indicà cal sun ché, șo c'l'è druʋà in atri ʋarianti dal galuitalic e adli atri lẹngui galurumanzi. N’eșempi impurtànt l’è'l nom adla cità’d Gènuʋa, “Zena” indal galuitalic genuʋés, indua la “z” l’aș lèș cun al sun duls, sunòr, ad “cașa” e c’a pudresum scriʋar “Șena” ma che tradisiunalmént l’è sempar sta scrẹt cun na “z”. Biò sta atenti dimondi, però, parché in süșarés e in galuitalic in generàl la “z” l’aș lèș mai acmé in italiàn e l’è diʋèrsa tant dal sun /ts/ ad piazza quant dal sun /dz/ ad zaino. Par cla ragiún ché a dròpi la "z" sul indli paròli indua l'è tradisiunalmént preferida a la "ș".
č (/tʃ/) -
rapreșenta al sun palatàl adl'italian "ci" e adl'inglés "ch" quand as cata a la fin ad na paròla acmẹ́ in inglés “teach” u “match”.
eș: pastròč (botch); òč (eye); tẹč (roof)
≠ tòc (piece); atàc (attack) – aș lèș acmẹ́ indla stẹsa paròla ingleșa “attack”.
Al dröʋi anca par dastacà la prunüncia dal gröp “sci” / “sce”: indla paròla “sčèt” (frank; not mixed) la “s” l’aș lès separada dal gröp “ce”, tipu “s-cèt” (/stʃɛt/). L’è na letüra ben diʋèrsa da “scèlta” (scelta), c’aș lèș acmẹ́ in italiàn (/ˈʃɛlta/).
Acént -
Par pudé saʋé sempar cum a lèșar na paròla, i acént i g'ha da șvòlșar dó fünsiún:
1 -
marcà la sílaba tònica, acmẹ́ in spagnől e in catalàn, mia sul insl'ültma acmẹ́ in italiàn. Par eʋità c'al tèst a dventi tròp pes cun tròpa abundansa d'acént, a marchi mia i acént adli paròli munusilàbichi e piani (acént insla penültma sílaba).
eș: paròli trunchi (o usítuni - acént insl'ültma sílaba) - ciapà, incő
eș: paròli piani (u parusítuni - acént insla penültma) - scragna, möʋar
eș: paròli sdrőciuli (u pruparusítuni - acént insla tersültma) - mẹ́tagal, őnica
2 -
diferensià li "o" e li "e" ʋèrti e saradi. Cun cla fünsiún ché, al segni anca insli paròli piani e monusilàbichi quand al sun l'è ʋèrt.
eș: é (/e/) (e sarada acmẹ́ indl'italiàn "rete") - acént (accent), manera (way, method), ben (good).
eș: ẹ́ (/e/) (ʋariànt adla "e sarada", ʋ. adsurvia) - a sarẹ́s (it would be), tẹgnar (to keep), mẹ́tagal (put it there).
eș: è (/ɛ/) (e ʋèrta acmẹ́ indl'italiàn "sette") - asè (enough), lèșar (to read), lèșagal (read it to him / her), vèrt (open).
eș: ó (/o/) (o sarada acmẹ́ indl'italiàn "pollo") - a șügaró (I will play), rota (broken), tócala (touch it), hom (we have).
eș: ò (/ɔ/) (o ʋèrta acmẹ́ indl'italiàn "mossa") - lucòt (owl; fool), paròla (word), tònica (tonic; stressed), òm (man).
I atri ʋucali li g'ha sempar al stẹș acént:
à - sempar vèrta
í, ú, ő, ű - sempar saradi
bottom of page